نگرانیهای پیامبر اعظم بر امت اسلامی
9. ترک امر و نهی
سر زندگی جامعه و پویایی آن به وجود منتقدان و دیده بانانی است که از اصول و چارچوب های جامعه پاسبانی کنند. این مهم در اسلام با عنوان امر به معروف و نهی از منکر شناخته شده است. تا زمانی که چنین روحیه ای در جامعه حاکم باشد، می توان شاهد رشد معنوی و فزونی فضیلت ها بود، اما زمانی که به بهانه های واهی این امر مهم ترک شود، خمودگی و سستی، ایمان جامعه را فرامی گیرد. این مسئله به خوبی در سخنان پیامبر تبیین شده است:
( «أحَبُّ الأدیانِ إلی اللّه الحَنیفِیةُ فإذا رَأیتَ اُمَّتِی لا یقولونَ للظالمِ: أنتَ ظالمٌ، فقد تُوُدِّعَ مِنهُم؛ آیین حنیف، محبوب ترین دین ها نزد خداست. پس هرگاه دیدی که امت من به ستمگر نمی گویند: تو ستمگری، بی تردید از دست رفته اند». (متقی هندی، 1397: ح 391)
( «إذا لَم یأمُروا بِمَعروفٍ و لَم ینهَوا عَن مُنکرٍ و لَم یتَّبِعوا الأخیارَ مِن أهلِ بَیتی، سَلَّطَ اللّه عَلَیهِم شِرارَهُم، فیدعوا عِندَ ذلک خِیارُهُم فلا یستَجابُ لَهُم؛ هرگاه [مردم] امر به معروف و نهی از منکر نکنند و از نیکان خاندان من پیروی نکنند، خداوند بَدان آنها را بر ایشان مسلط گرداند و در این هنگام، نیکانشان دعا کنند و دعایشان مستجاب نشود». (شیخ صدوق، 1407: ح493: 385)
( «إذا عَظَّمَت اُمَّتی الدّنیا نُزِعَت مِنها هَیبَةُ الإسلام، و إذا تَرَکتِ الأمرَ بِالمَعروفِ و النَّهی عَنِ المُنکرِ حُرِمَت بَرَکةَ الوَحی؛ هرگاه دنیا در نظر امت من بزرگ آید، شکوه اسلام از آنان گرفته شود و هرگاه امر به معروف و نهی از منکر را وا گذارند، از برکت وحی محروم گردند». (متقی هندی، 1397: ح 6070)
( «لَتَأمُرُنَّ بِالمَعروفِ و لَتَنهَوُنَّ عَنِ المُنکرِ أو لَیلحِینَّکمُ اللّهُ کما لَحَیتُ عَصای هذِه ـ لِعودٍ فی یدِهِ؛باید امر به معروف و نهی از منکر کنید، وگرنه همان گونه که من پوست این چوب دستی خود را کنده ام، خداوند پوست شما را می کنَد». (سید رضی، بی تا: ح371: 353)
10. مصرف مواد مخدر
مصرف مواد مخدر، یکی از زمینه های هدر رفتن انرژی و توان افراد است. زمانی که این مواد در جامعه ای پویا و هدفمند گسترش یابد، مهم ترین هدف آن، دور کردن افراد از رسیدن به مقاصد عالی است. پدیده ای که امروزه به خوبی در جامعه نمود یافته است. دین اسلام با هر ماده ای که خرد و اندیشه آدمی را ولو برای چند لحظه از او بگیرد، مخالفت کرده و آن را حرام شمرده است. نگرانی دیگر پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله، روی آوردن جامعه اسلامی به مواد مخدر و الکل است. این نگرانی را از سخنان حضرت جویا می شویم:
( «ألا إنَّ کلَّ مُسکرٍ حَرامٌ، و کلَّ مُخَدِّرٍ حَرامٌ؛ و ما أسکرَ کثیرهُ حَرامٌ قَلیلُهُ، و ما خَمَّرَ العَقلَ فَهُوَ حَرامٌ؛ بدانید هر مست کننده ای، حرام است؛ هر ماده تخدیرگری، حرام است و آنچه بسیارش مست کند، اندک آن نیز حرام است و آنچه عقل را زایل می کند، حرام است». (متقی هندی، 1397: ح13273)
( «سَیأتی زَمانٌ علی اُمَّتی یأکلونَ شَیئا اسْمُهُ البَنْجُ، أنا بَریءٌ مِنهُم، و هُم بَریئونَ مِنّی؛ زمانی فرا رسد که امت من چیزی به نام بنگ مصرف می کنند. من از این افراد بیزار و به دورم و آنان از من دورند». (نوری، 1407: ج17: ح20815: 85)
( «سَلِّموا علی الیهودِ و النَّصاری و لا تُسَلِّموا علی آکلِ البَنْجِ؛ به یهود و نصاری سلام کنید، اما به مصرف کننده بنگ سلام نکنید». (همان: 86)
( «مَنِ احْتَقَرَ ذَنْبَ البَنْجِ فَقد کفَرَ؛ کسی که گناهِ کشیدن بنگ را ناچیز شمارد، کافر است». (همان، ح20815)
11. ریاکاری و تظاهر
روح دین داری، توجه به خداوند و اجرای برنامه های او در زندگی است. هر چه این امر مهم را به خطر اندازد، فرد را از رشد واقعی در مسیر معنویت بازمی دارد. ازاین رو، در آموزه های دینی، نمایش دین داری و انجام برنامه ها و مناسک دینی به نیت جلب توجه دیگران و برخوردار شدن از منافع مالی، حرام شمرده و با عنوان «ریا» از دایره رفتارهای مقبول خارج شده است. در سخنان پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله، از تظاهر به دین و خودنمایی، به عنوان آسیب مهم و خطرناکی یاد شده است:
( «إنّ أخْوَفَ ما أخافُ عَلَیکمُ الشِّرْک الأصْغَرُ. قالُوا: و ما الشِّرْک الأصْغَرُ یا رسولُ اللّهِ؟ قال: هُوَ الرِّیاءُ؛ ترسناک ترین چیزی که می ترسم به آن مبتلا شوید، شرک اصغر است. گفتند: ای رسول خدا! شرک اصغر چیست؟ فرمود: ریا». (مجلسی، 1403: ج 72: ح50: 303)
( «رسولُ اللّه صلی الله علیه و آله ـ و قد رَآهُ شَدَّادُ بنُ أوسٍ یبکی فَسَألَهُ عمّا یبکیهِ ـ: إنّی تَخَوَّفتُ علی اُمَّتِی الشِّرک، أما إنّهُم لا یعبُدُونَ صَنَما و لا شَمسا و لا قَمَرا و لکنّهُم یراؤونَ بأعمالِهِم؛ پیامبر خدا صلی الله علیه و آله ـ در پاسخ به شدّاد بن اوس که ایشان را در حال گریه دید و علت را جویا شدـ فرمود: برای امتم از شرک می ترسم. نه اینکه آنان بت و خورشید و ماه را بپرستند، بلکه اعمال خود را ریاکارانه انجام دهند». (ابن ابی الحدید، 1387: ج3: 179)
( «إنّ أخوَفَ ما أخافُ علَیکمُ الشِّرک الأصغرَ. قالوا: و ما الشِّرک الأصغَرُ یا رسولَ اللّهِ؟ قالَ: الریاءُ؛ بیشترین نگرانی من برای شما شرک کوچک است. عرض کردند: ای رسول خدا! شرک کوچک چیست؟ فرمود: ریا». (ابن فهد، 1338: 314)